Bouwen aan de Bibliotheek van de Toekomst

Wij bouwen aan de bibliotheek van de toekomst. Doe je mee?

Karin

Beleef de Bibliotheek van de Toekomst tijdens DDW!

· ·

Tijdens Dutch Design Week, van 18 t/m 26 oktober, nodigen we je graag uit voor onze expositie in Co-Lab (Plug in City, Strijp-S) in Eindhoven.

Morgen is niet iets wat komt, maar waar we middenin staan. In de Brainportregio bouwen we vandaag aan de Bibliotheek van de Toekomst: toegankelijk, menselijk en inclusief. We onderzoeken hoe digitale en fysieke werelden samenkomen, en welke belangrijke rol de bibliotheek daarin speelt. Hoe leren we? Hoe vinden we informatie? En hoe blijft de bibliotheek een plek om elkaar te ontmoeten? Samen met jongeren en organisaties uit de regio werken we hier het hele jaar aan. Tijdens de DDW kun je dit ervaren via bijzondere projecten, waaronder een voorproefje van Biebbot.

Kom je langs? We gaan graag met je in gesprek en zijn benieuwd naar jouw ideeën over de Bibliotheek van de Toekomst.

Naast de expositie is er ook een bijeenkomst op 22 oktober. Lees er meer over en meld je eenvoudig aan via de Register-knop!

Mirthe: ‘Boekbot bracht mijn leesplezier terug’

· ·

Vroeger was Mirthe van Wijngaarden (24) een echt leesmonster. ‘Elke week was ik in de bibliotheek te vinden. Maar op de middelbare school moest ik zóveel boeken lezen dat mijn plezier een beetje verdween. En tijdens mijn studententijd had ik het gevoel dat ik er geen tijd meer voor had.’

Toen Mirthe dit jaar een langere reis ging maken, besloot ze het anders aan te
pakken. ‘Ik wilde één boek meenemen waarvan ik zeker wist dat het bij mij paste.
Mijn koffer was al zwaar genoeg, dus meerdere boeken meenemen zag ik niet zitten.’

Advies van Boekbot

Daar kwam Boekbot om de hoek kijken. Mirthe typte in: ‘Ik zoek een spannend fictief boek dat zich afspeelt in Costa Rica.’

Het advies was raak. ‘Boekbot raadde me een bestseller aan die zich precies daar
afspeelde. Supercool om een boek te lezen dat zich afspeelde op de plek waar ik zelf op vakantie was. Ik heb het in één ruk uitgelezen.’

Nieuwe reis, nieuw verhaal

De ervaring smaakte naar meer. ‘Voor mijn volgende reis naar Portugal heb ik
Boekbot opnieuw om advies gevraagd. Ik kijk er nu al naar uit om dáár in mijn
volgende verhaal te duiken.’

Benieuwd hoe Boekbot jou kan verrassen?

Start je gesprek met Boekbot in gewone taal en ontdek jouw volgende verhaal.

Probeer Boekbot zelf

Subsidie voor verantwoorde AI van Boekbot

· · Reageer

Boekbot, onze slimme boeken assistent van de Brainport-bibliotheken, vormt de basis voor een nieuwe stap in de ontwikkeling van publieke, eerlijke en begrijpelijke technologie. Samen met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e), de Jheronimus Academy of Data Science (JADS) en Datacation, hebben we een projectvoorstel ingediend bij de call Responsible AI in de praktijk van het SIDN Fonds en Topsector ICT – en dat voorstel is nu gehonoreerd.

Met deze subsidie bouwen we aan een transparant AI-raamwerk voor bibliotheken, waarmee gebruikers inzicht krijgen in hoe Boekbot tot aanbevelingen komt. Geen black box, maar uitlegbare kunstmatige intelligentie, die past bij de waarden van de bibliotheek: toegankelijkheid, diversiteit, vertrouwen en grip op informatie.

Waarom dit belangrijk is

Generatieve AI verandert fundamenteel hoe mensen informatie zoeken. Jongeren en andere gebruikers verwachten natuurlijke interactie en directe antwoorden. Tegelijk zien we maatschappelijke zorgen over transparantie, bias en desinformatie toenemen. In die context is het cruciaal dat bibliotheken – als betrouwbare, publieke gidsen – technologie inzetten die uitlegbaar, eerlijk en inclusief is.

Boekbot biedt een eerste antwoord op die uitdaging. Met dit nieuwe project tillen we het systeem naar een hoger niveau: van slimme boeken assistent naar voorbeeldproject voor verantwoorde AI in de publieke sector.

Wat we gaan doen

Met de subsidie ontwikkelen we concrete toepassingen om AI begrijpelijk en uitlegbaar te maken:

✅ Een transparantielaag voor Boekbot die laat zien waarom een aanbeveling wordt gedaan
✅ Tools waarmee bibliotheekgebruikers controle krijgen over hoe AI werkt
✅ Ontwerpprincipes en richtlijnen voor andere bibliotheken die AI verantwoord willen inzetten
✅ Educatief materiaal voor medewerkers én gebruikers over hoe AI werkt en wat het betekent

Hoe het project is opgebouwd

Het project bestaat uit drie fasen:

  1. Gebruikersonderzoek – Wat willen mensen begrijpen over AI? Welke uitleg helpt vertrouwen versterken?
  2. Ontwikkeling – We ontwerpen uitlegmodules, visuele interfaces en feedbackmogelijkheden, afgestemd op verschillende gebruikersgroepen.
  3. Testen en delen – We testen met bibliotheekgebruikers, evalueren de effecten en stellen een publieke toolkit samen voor landelijke toepassing.

Samenwerking en impact

Dit project bouwt voort op de ervaring met Boekbot binnen de Brainport-bibliotheken, en op de technische expertise van Datacation en de wetenschappelijke kracht van TU/e en JADS. Samen werken we aan een bibliotheek van de toekomst die niet alleen innovatief is, maar ook eerlijk, uitlegbaar en toegankelijk voor iedereen.

Wil je op de hoogte blijven van de voortgang?
Volg ons op biebvandetoekomst.nl

Boekbot op het Nationaal Bibliotheekcongres: AI in de bibliotheek, vanuit publieke waarden

· · Reageer

Op 12 juni 2025 presenteerden we Boekbot op het Nationaal Bibliotheekcongres: de eerste slimme AI boekenassistent die volledig ontwikkeld is vanuit de Nederlandse bibliotheeksector door de acht samenwerkende Brainport Bibliotheken.

In onze sessie “Leesplezier bevorderen met behulp van AI” deelden we hoe we als Brainport-bibliotheken technologie inzetten op een manier die past bij publieke waarden, en hoe we zijn gekomen tot een werkend systeem dat gebruikers op een natuurlijke manier helpt boeken te ontdekken.

Waarom Boekbot?

De manier waarop mensen informatie zoeken is veranderd. Waar je voorheen een trefwoord moest weten, verwachten gebruikers nu dat systemen meedenken. Boekbot speelt daarop in: je kunt gewoon zeggen wat je zoekt – bijvoorbeeld “een spannend boek dat niet te bloederig is” – en je krijgt suggesties op maat.

Het is géén vervanging van het menselijke advies van bibliotheekmedewerkers, maar een aanvulling daarop. Boekbot is altijd beschikbaar, werkt in gewone taal, en helpt juist ook mensen die minder thuis zijn in catalogi of zoektermen.

Hoe werkt het?

Boekbot is gebaseerd op de nieuwste AI technologie. In plaats van te vertrouwen op een gesloten AI-model zoals ChatGPT, zoekt Boekbot antwoorden in betrouwbare bibliotheekbronnen. Daardoor worden de aanbevelingen uitlegbaar en controleerbaar – zonder risico op misinformatie of filterbubbels. Ook belangrijk: Boekbot respecteert de privacy van de gebruiker.

Samen met jongeren ontwikkeld

Boekbot is ontstaan uit gesprekken en experimenten met jongeren in de Brainport-regio. Zij gaven waardevolle input en feedback over hoe zij boeken willen ontdekken, en dachten mee over het ontwerp en de werking. Die co-creatieve aanpak blijft voor ons essentieel – ook in de volgende fases van doorontwikkeling.

Belangrijke ontmoetingen op het congres

Onze presentatie trok een divers publiek van bibliotheekprofessionals en beleidsmakers. De uitwisseling van ideeën en vragen na afloop van onze presentatie – over techniek, ethiek, en opschaling – bevestigde dat er een breed draagvlak is om deze ontwikkeling verder te brengen. Samen kunnen we AI inzetten als maatschappelijk gereedschap, op onze eigen voorwaarden.

Wil je meer weten over Boekbot of onze sessie tijdens het Nationaal Bibliotheekcongres 2025?

Lees meer over Boekbot op biebvandetoekomst.nl/boekbot of neem contact met ons op mailto://k.vandenberkmortel@bibliotheekeindhoven.nl

Reflectie en Impact: Werkgroep Leesmediaconsulenten verdiept zich in Theory of Change

· · Reageer

Op 11 maart 2025 kwam de werkgroep leesmediaconsulenten Voortgezet Onderwijs van de Brainport-bibliotheken bijeen voor een inspirerende middag onder begeleiding van Cubiss. We doken in de Theory of Change, een methode die helpt om niet alleen onze activiteiten, maar vooral de impact van ons werk beter in kaart te brengen.

Al snel werd duidelijk hoe waardevol dit is: hoe benoem je concreet de effecten van je inspanningen? Welke impact hebben we als werkgroep en hoe kunnen we dat zichtbaar maken?

Wat is Cubiss?

Cubiss is een organisatie die bibliotheken, het onderwijs en maatschappelijke instellingen ondersteunt bij kennisontwikkeling, innovatie en beleidsvorming op het gebied van leesbevordering, digitale geletterdheid en maatschappelijke impact.

Tijdens deze sessie hielp Cubiss ons om via de Theory of Change-methodiek concreet te maken welke maatschappelijke impact we met ons werk willen bereiken.

Van activiteit naar impact

Onder leiding van twee begeleiders van Cubiss werkten we in kleine groepjes aan schema’s die de ‘reis’ van activiteit naar impact visueel maakten. Door niet alleen naar onze concrete activiteiten te kijken, maar juist ook naar de effecten en resultaten die we nastreven, kregen we beter inzicht in de stappen die nodig zijn om onze ambities werkelijkheid te maken.

Deze gestructureerde aanpak bood houvast en hielp ons om kritisch naar ons eigen werk te kijken:

  • Wat willen we precies bereiken?
  • Welke waarde voegen we toe voor onze doelgroepen?
  • Hoe kunnen we onze rol blijven aanscherpen?

Op scherp voor de toekomst

Het was een boeiende en leerzame middag, waarin we merkten dat we als werkgroep weer even op scherp werden gezet. Er ligt een mooie uitdaging voor ons, want naast het verhelderen van de impact die we nastreven, willen we ook blijven bouwen aan de Bibliotheek van de Toekomst. Hoe ziet die eruit en hoe geven we daar als leesmediaconsulenten gezamenlijk invulling aan?

Kortom, de Theory of Change sessie heeft ons niet alleen gestimuleerd om onze doelen en resultaten explicieter te formuleren, maar ook om de meerwaarde van ons werk zichtbaarder te maken. Voedsel voor de gedachten: to be continued!

Wil je op de hoogte blijven van onze ontwikkelingen? Volg ons werk via Bouwen aan de Bibliotheek van de Toekomst en blijf geïnformeerd over onze innovaties en samenwerkingen!

Neem contact met ons op en bouw mee!