Bouwen aan de Bibliotheek van de Toekomst

Wij bouwen aan de bibliotheek van de toekomst. Doe je mee?

Leer

Beleef de Bibliotheek van de Toekomst tijdens DDW!

· ·

Tijdens Dutch Design Week, van 18 t/m 26 oktober, nodigen we je graag uit voor onze expositie in Co-Lab (Plug in City, Strijp-S) in Eindhoven.

Morgen is niet iets wat komt, maar waar we middenin staan. In de Brainportregio bouwen we vandaag aan de Bibliotheek van de Toekomst: toegankelijk, menselijk en inclusief. We onderzoeken hoe digitale en fysieke werelden samenkomen, en welke belangrijke rol de bibliotheek daarin speelt. Hoe leren we? Hoe vinden we informatie? En hoe blijft de bibliotheek een plek om elkaar te ontmoeten? Samen met jongeren en organisaties uit de regio werken we hier het hele jaar aan. Tijdens de DDW kun je dit ervaren via bijzondere projecten, waaronder een voorproefje van Biebbot.

Kom je langs? We gaan graag met je in gesprek en zijn benieuwd naar jouw ideeën over de Bibliotheek van de Toekomst.

Naast de expositie is er ook een bijeenkomst op 22 oktober. Lees er meer over en meld je eenvoudig aan via de Register-knop!

Mirthe: ‘Boekbot bracht mijn leesplezier terug’

· ·

Vroeger was Mirthe van Wijngaarden (24) een echt leesmonster. ‘Elke week was ik in de bibliotheek te vinden. Maar op de middelbare school moest ik zóveel boeken lezen dat mijn plezier een beetje verdween. En tijdens mijn studententijd had ik het gevoel dat ik er geen tijd meer voor had.’

Toen Mirthe dit jaar een langere reis ging maken, besloot ze het anders aan te
pakken. ‘Ik wilde één boek meenemen waarvan ik zeker wist dat het bij mij paste.
Mijn koffer was al zwaar genoeg, dus meerdere boeken meenemen zag ik niet zitten.’

Advies van Boekbot

Daar kwam Boekbot om de hoek kijken. Mirthe typte in: ‘Ik zoek een spannend fictief boek dat zich afspeelt in Costa Rica.’

Het advies was raak. ‘Boekbot raadde me een bestseller aan die zich precies daar
afspeelde. Supercool om een boek te lezen dat zich afspeelde op de plek waar ik zelf op vakantie was. Ik heb het in één ruk uitgelezen.’

Nieuwe reis, nieuw verhaal

De ervaring smaakte naar meer. ‘Voor mijn volgende reis naar Portugal heb ik
Boekbot opnieuw om advies gevraagd. Ik kijk er nu al naar uit om dáár in mijn
volgende verhaal te duiken.’

Benieuwd hoe Boekbot jou kan verrassen?

Start je gesprek met Boekbot in gewone taal en ontdek jouw volgende verhaal.

Probeer Boekbot zelf

TU/e onderzoeker maakt AI in bibliotheken transparant en uitlegbaar

· · Reageer

Hoe krijg je een échte klik tussen mens en machine? Die vraag staat centraal in het onderzoek van Tiffany Matej Hrkalovic, de nieuwste aanwinst in ons Boekbot-team. Als postdoctoraal onderzoeker gaat zij het komende jaar onderzoeken hoe we de interactie tussen bibliotheekbezoekers en onze AI-assistent kunnen verbeteren. Maar wie is Tiffany eigenlijk, en wat gaat zij precies doen voor de Bibliotheek van de Toekomst?

Expert in mens-machine interactie

Tiffany is niet zomaar een onderzoeker. Met een achtergrond in psychologie en cognitiewetenschappen (gestudeerd aan de Universiteit van Zagreb en de Universiteit van Amsterdam) brengt ze een unieke combinatie van kennis mee. Ze promoveerde cum laude via het Hybrid Intelligence Centre, een samenwerking tussen de Vrije Universiteit Amsterdam en TU Delft.

Wat haar onderzoek bijzonder maakt? Tiffany kijkt niet alleen naar hoe AI technisch werkt, maar vooral naar hoe mensen en AI samenwerken:

Mijn onderzoek combineert sociale psychologie, cognitiewetenschappen en informatica om te onderzoeken hoe mensen beslissingen nemen in sociale interacties. Dit helpt bij het bouwen van sociaal intelligente systemen die menselijke interactie ondersteunen.

Boekbot als sociaal wezen?

Een van de eerste vragen die Tiffany gaat onderzoeken is verrassend fundamenteel: moet Boekbot eigenlijk wel een “persoonlijkheid” hebben? En zo ja, welke dan?

📌 De hamvraag: “Hoe kan de persoonlijkheid van BoekBot worden vormgegeven, zodanig dat gebruikers realistische verwachtingen vormen over de mogelijkheden én beperkingen van het systeem?”

In een recent gesprek met ons team legde Tiffany uit dat hier een interessant wetenschappelijk dilemma achter schuilt:

✅ Pro-persoonlijkheid: Mensen bouwen makkelijker een relatie op met systemen die menselijke eigenschappen hebben ✅ Contra-persoonlijkheid: Te veel menselijke eigenschappen kunnen onrealistische verwachtingen wekken

Dit is meer dan een theoretische discussie. Het raakt aan fundamentele vragen over AI-literacy: begrijpen mensen wat AI wel en niet kan? En hoe beïnvloedt de “verpakking” van AI die verwachtingen?

Wat gaat Tiffany precies doen?

Het komende jaar gaat Tiffany onderzoeken hoe verschillende gebruikersgroepen met Boekbot omgaan. Ze kijkt daarbij naar drie belangrijke aspecten:

  1. Gebruikerservaring: Wat maakt de interactie met Boekbot prettig en waardevol?
  2. Transparantie: Hoe kunnen we de werking van de AI begrijpelijker maken?
  3. AI-geletterdheid: Hoe helpen we gebruikers beter te begrijpen wat AI is en doet?

Concreet betekent dit dat Tiffany verschillende versies van Boekbot gaat testen:

  • Een neutrale, tool-gerichte beschrijving van Boekbot
  • Een versie met meer persoonlijkheid als “boekencompagnon”

De resultaten hiervan worden gebruikt om Boekbot te optimaliseren voor de officiële lancering tijdens de Dutch Design Week later dit jaar.

Waarom dit onderzoek belangrijk is

Voor bibliotheken is dit onderzoek van erg belangrijk. AI-systemen zoals en Boekbot en straks Biebbot veranderen hoe mensen informatie zoeken en vinden. Als publieke instellingen die staan voor betrouwbare informatie, moeten bibliotheken vooroplopen in het verantwoord inzetten van deze technologie.

Tiffany verwoordt haar missie zo:

Mijn doel is om de kloof te overbruggen tussen technologisch ontwerp en gebruikersbehoeften. Uiteindelijk wil dit werk een meer inclusieve, samenwerkende en geletterde relatie tussen gebruikers en AI bevorderen, terwijl het de manieren verrijkt waarop mensen boeken vinden via het bibliotheeksysteem.

De wetenschap achter Boekbot

Het onderzoek van Tiffany is onderdeel van het onderzoeksproject waarin de Brainport-bibliotheken samenwerken met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e), de Jheronimus Academy of Data Science (JADS) en Datacation. Dit project wordt gefinancierd door de subsidie van het SIDN Fonds en Topsector ICT, zoals we eerder al meldden.

Tiffany’s officiële startdatum is augustus 2025, maar ze is nu al betrokken bij de voorbereidingen.

Wil je op de hoogte blijven van de voortgang?
Volg ons op biebvandetoekomst.nl

Activiteiten in jouw bieb vinden met AI

· · Reageer

Eerste stap voor Biebbot: een slimme hulp voor de bibliotheek.

Goed nieuws: We gaan samenwerken met Olifantenpaadje. Dit is de eerste stap in een spannend project: Biebbot. Samen gaan we testen hoe AI (kunstmatige intelligentie) kan helpen om in natuurlijke taal activiteiten bij de bieb te vinden waar je aan mee wilt doen.

We hebben net afspraken gemaakt met de makers van Olifantenpaadje. Zij gaan ons helpen om hun activiteitendata te gebruiken in onze test.

Wat is Olifantenpaadje

Olifantenpaadje is een handig systeem dat veel bibliotheken gebruiken. Het laat alle activiteiten zien die bibliotheken organiseren: workshops, lezingen, cursussen en meer. Met Olifantenpaadje kun je niet alleen zien wat er te doen is, maar ook meteen een plek reserveren of een kaartje kopen.

De samenwerking met Olifantenpaadje is belangrijk voor ons project. We willen namelijk testen of we hun informatie kunnen gebruiken in een slimme AI-assistent.

Wat is Biebbot

Biebbot is een nieuwe test die we samen doen met het bibliotheeknetwerk en het wordt mogelijk gemaakt door de KB Nationale Bibliotheek. Het bouwt voort op wat we al hebben geleerd met Boekbot (onze slimme boekenhulp).

Met Biebbot willen we kijken of een slimme AI-assistent niet alleen boeken, maar ook activiteiten kan vinden als je er in gewone taal naar vraagt. Je zou bijvoorbeeld kunnen typen: “Zijn er activiteiten over tuinieren?” En dan krijg je meteen antwoord, zonder dat je in verschillende systemen hoeft te zoeken.

Dit is nog geen echt product, maar een test (we noemen dat een “Proof-of-Concept”). We willen leren wat werkt en wat mensen handig vinden.

Met wie werken we samen?

We doen dit project samen met:

Wat willen we leren?

We willen in deze test drie dingen ontdekken:

  1. Hoe mensen het gebruiken: Welke vragen stellen mensen? Vinden ze het handig?
  2. Hoe de techniek werkt: Hoe kunnen we informatie uit verschillende bronnen (boeken en activiteiten) samen laten zien?
  3. Hoe goed de informatie is: Is alle informatie over activiteiten duidelijk genoeg?

Hoe zou het kunnen werken?

Stel je voor: je typt “Ik wil meer leren over fermenteren”. Dan zou Biebbot je kunnen vertellen:

  • Welke boeken er zijn over fermenteren
  • Of er binnenkort een workshop is over fermenteren
  • Waar en wanneer die workshop is

Alles in één gesprek, zonder dat je op verschillende plekken hoeft te zoeken!

Wanneer kun je het zien?

We hopen later dit jaar, tijdens de Dutch Design Week (18-26 oktober 2025), een eerste versie te laten zien. Dan kun je zelf uitproberen hoe het werkt. Jouw reacties helpen ons om het beter te maken.

In de toekomst gaan we ook kijken of we kunnen samenwerken met Wijzer, een andere belangrijke bron van informatie voor bibliotheken. Maar daar vertellen we later meer over.

Wil je op de hoogte blijven van de voortgang?

Volg ons op biebvandetoekomst.nl

Subsidie voor verantwoorde AI van Boekbot

· · Reageer

Boekbot, onze slimme boeken assistent van de Brainport-bibliotheken, vormt de basis voor een nieuwe stap in de ontwikkeling van publieke, eerlijke en begrijpelijke technologie. Samen met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e), de Jheronimus Academy of Data Science (JADS) en Datacation, hebben we een projectvoorstel ingediend bij de call Responsible AI in de praktijk van het SIDN Fonds en Topsector ICT – en dat voorstel is nu gehonoreerd.

Met deze subsidie bouwen we aan een transparant AI-raamwerk voor bibliotheken, waarmee gebruikers inzicht krijgen in hoe Boekbot tot aanbevelingen komt. Geen black box, maar uitlegbare kunstmatige intelligentie, die past bij de waarden van de bibliotheek: toegankelijkheid, diversiteit, vertrouwen en grip op informatie.

Waarom dit belangrijk is

Generatieve AI verandert fundamenteel hoe mensen informatie zoeken. Jongeren en andere gebruikers verwachten natuurlijke interactie en directe antwoorden. Tegelijk zien we maatschappelijke zorgen over transparantie, bias en desinformatie toenemen. In die context is het cruciaal dat bibliotheken – als betrouwbare, publieke gidsen – technologie inzetten die uitlegbaar, eerlijk en inclusief is.

Boekbot biedt een eerste antwoord op die uitdaging. Met dit nieuwe project tillen we het systeem naar een hoger niveau: van slimme boeken assistent naar voorbeeldproject voor verantwoorde AI in de publieke sector.

Wat we gaan doen

Met de subsidie ontwikkelen we concrete toepassingen om AI begrijpelijk en uitlegbaar te maken:

✅ Een transparantielaag voor Boekbot die laat zien waarom een aanbeveling wordt gedaan
✅ Tools waarmee bibliotheekgebruikers controle krijgen over hoe AI werkt
✅ Ontwerpprincipes en richtlijnen voor andere bibliotheken die AI verantwoord willen inzetten
✅ Educatief materiaal voor medewerkers én gebruikers over hoe AI werkt en wat het betekent

Hoe het project is opgebouwd

Het project bestaat uit drie fasen:

  1. Gebruikersonderzoek – Wat willen mensen begrijpen over AI? Welke uitleg helpt vertrouwen versterken?
  2. Ontwikkeling – We ontwerpen uitlegmodules, visuele interfaces en feedbackmogelijkheden, afgestemd op verschillende gebruikersgroepen.
  3. Testen en delen – We testen met bibliotheekgebruikers, evalueren de effecten en stellen een publieke toolkit samen voor landelijke toepassing.

Samenwerking en impact

Dit project bouwt voort op de ervaring met Boekbot binnen de Brainport-bibliotheken, en op de technische expertise van Datacation en de wetenschappelijke kracht van TU/e en JADS. Samen werken we aan een bibliotheek van de toekomst die niet alleen innovatief is, maar ook eerlijk, uitlegbaar en toegankelijk voor iedereen.

Wil je op de hoogte blijven van de voortgang?
Volg ons op biebvandetoekomst.nl

Neem contact met ons op en bouw mee!